Chính phủ báo cáo Quốc hội Tờ trình về dự án Luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi)

Tiếp tục Chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XIV, sáng ngày 26/5, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, đã trình bày Tờ trình về dự án Luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi). Báo cáo Quốc hội, Bộ trưởng Bộ TN&MT Trần Hồng Hà cho biết, Luật Bảo vệ môi trường (BVMT) năm 2014 đã đưa ra nhiều chính sách, cách tiếp cận đổi mới, từng bước đưa phương thức quản lý, giải quyết các vấn đề về môi trường từ bị động sang chủ động phòng ngừa, kiểm soát các dự án có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường. Tuy nhiên, Luật BVMT hiện hành chưa tiếp cận và cập nhật kịp thời những thay đổi nhanh chóng của thực tiễn; cách thức quản lý còn mang nặng tính mệnh lệnh hành chính, chủ yếu dựa vào quy trình, thủ tục, chưa chú trọng đến quản lý theo mục tiêu và kết quả; một số quy định/ mới ở mức khung, chưa cụ thể; nhiều nội dung về BVMT còn phân tán tại các luật khác nhau. Vấn đề môi trường của nước ta đang diễn biến phức tạp; chất lượng môi trường tại một số nơi đã vượt ngưỡng, không còn khả năng tiếp nhận chất thải; đã xuất hiện những sự cố môi trường lớn, sự bùng phát dịch bệnh, đặc biệt là đại dịch COVID-19 đang gióng lên hồi chuông cảnh báo về công tác BVMT. Nhiều quan điểm, chủ trương của Đảng và Nhà nước về phát triển bền vững, BVMT và các cam kết quốc tế mới / liên quan đến môi trường cần sớm được thể chế hóa. Thành tựu của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đòi hỏi cần đổi mới tư duy, cách thức trong quản lý môi trường. Những lý do trên đây cho thấy đã đến lúc cần hình thành đạo luật về BVMT tổng thể, toàn diện, đồng bộ và thống nhất, bảo đảm tính hiệu lực, hiệu quả. Mục tiêu cao nhất là cải thiện chất lượng môi trường, bảo vệ sức khỏe người dân, cân bằng sinh thái, bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển kinh tế bền vững

Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho biết, nhằm thể chế hóa kịp thời chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước, đặc biệt là Kết luận số 56 ngày 23 tháng 8 năm 2019 của Bộ Chính trị; cải cách thể chế môi trường của Việt Nam / tiệm cận hài hòa với chính sách pháp luật BVMT trên thế giới, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế. Mục tiêu cao nhất của dự án Luật BVMT (sửa đổi) là cải thiện chất lượng môi trường, bảo vệ sức khỏe người dân, cân bằng sinh thái, bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển kinh tế bền vững.
Với mục tiêu nêu trên, quan điểm chỉ đạo xây dựng dự án Luật như sau:

Thứ nhất, BVMT phải được đặt ở vị trí trung tâm của các quyết định phát triển; môi trường không chỉ là không gian sinh tồn của con người, mà còn là điều kiện, nền tảng, yếu tố tiên quyết cho phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Không đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng kinh tế; thực hiện sàng lọc, lựa chọn đầu tư phát triển dựa trên các tiêu chí về môi trường. Bảo đảm hài hòa lợi ích, tạo động lực khuyến khích các bên liên quan tham gia công tác BVMT;

Thứ hai, BVMT phải lấy bảo vệ sức khoẻ Nhân dân làm mục tiêu hàng đầu, bảo đảm mọi người dân đều có quyền được sống trong môi trường trong lành; dựa trên cơ sở phòng ngừa là chính, kết hợp với khắc phục ô nhiễm, suy thoái và cải thiện chất lượng môi trường;
Thứ ba, Với vai trò là một đạo luật cơ bản về BVMT, Luật phải bảo đảm được tính toàn diện, đồng bộ, thống nhất, khắc phục được sự phân tán, tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho việc định hình chuyển đổi các mô hình kinh tế theo hướng bền vững;

Thứ tư, Tạo cơ sở pháp lý thực hiện các cam kết quốc tế, trách nhiệm được quy định trong các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới.

Dự thảo Luật có nhiều điểm đổi mới

Sau quá trình rà soát, tiếp thu, hoàn thiện theo ý kiến chỉ đạo của Ủy ban thường vụ Quốc hội, ý kiến thẩm tra của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, dự thảo Luật đã được tiếp thu, hoàn thiện một bước bao gồm 16 chương, 186 điều, trong đó, dự thảo Luật có nhiều điểm đổi mới.

Bộ trưởng Trần Hồng Hà đã nêu những điểm đổi mới căn bản của dự thảo Luật như: Tăng cường hiệu lực, hiệu quả, tính khả thi của các chính sách hiện hành; thay đổi phương thức quản lý hành chính kém hiệu quả, phức tạp sang quản lý dựa vào kết quả, mục tiêu cuối cùng; giảm thủ tục hành chính đối với các đối tượng thân thiện môi trường, tăng cường kiểm soát các đối tượng có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường; chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm. Đưa các quy định rải rác, phân tán về BVMT trong các luật khác vào dự thảo Luật / nhằm đặt nền móng hướng đến một bộ luật thống nhất về môi trường; đưa các chức năng quản lý nhà nước về BVMT đang phân tán ở một số Bộ về Bộ Tài nguyên và Môi trường, như quản lý chất thải rắn; xây dựng, ban hành tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật môi trường nhằm bảo đảm nguyên tắc đồng bộ, thống nhất; phân công, phân cấp đi đôi với phân quyền; chuyển vai trò của Nhà nước sang vai trò trung tâm của doanh nghiệp, cộng đồng và người dân. Xây dựng nền tảng thể chế phục vụ kiến tạo các mô hình phát triển bền vững như: kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế phát thải ít các-bon trong quy hoạch, thiết kế sản xuất, thương mại, tiêu dùng và tái chế, xử lý chất thải. Hình thành các ngành kinh tế mới như: đầu tư vào vốn tự nhiên, công nghiệp môi trường. Lần đầu tiên chính sách môi trường của Việt Nam tiệm cận hài hòa với pháp luật quốc tế; tạo môi trường pháp lý thuận lợi để Việt Nam tham gia các Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như EVFTA, EVIPA, CPTPP, v.v.; góp phần phòng vệ, ngăn chặn, sàng lọc các dự án có công nghệ lạc hậu từ nước ngoài vào Việt Nam, chủ động vượt qua các hàng rào kỹ thuật trong cạnh tranh thương mại toàn cầu;…

Với những điểm đổi mới nêu trên, Dự thảo Luật đã cải cách mạnh mẽ, cắt giảm trên 40% thủ tục hành chính, giảm thời gian thực hiện từ 20 đến 75 ngày. Góp phần giảm chi phí của doanh nghiệp thông qua các quy định: thu hẹp khoảng 20% đối tượng phải thực hiện đánh giá tác động môi trường; tích hợp các thủ tục hành chính vào giấy phép môi trường; không duy trì chế độ quan trắc môi trường định kỳ đối với doanh nghiệp tuân thủ tốt pháp luật về BVMT.

Đánh giá cao những quy định, chính sách mới quan trọng của dự thảo Luật

Sau khi nghe trình bày Tờ trình về dự án Luật BVMT (sửa đổi) của Chính phủ, Chủ nhiệm Ủy ban KH,CN&MT Phan Xuân Dũng cho biết, cơ bản nhất trí với các nội dung như Tờ trình của Chính phủ; dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung toàn diện các quy định về quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, hộ gia đình, cá nhân trong hoạt động BVMT; trách nhiệm quản lý nhà nước (QLNN) về BVMT… theo hướng đổi mới mạnh mẽ cơ chế, biện pháp, công cụ quản lý trong hoạt động BVMT cho phù hợp với thực tiễn và thông lệ quốc tế, nâng cao hiệu quả QLNN về BVMT. Đánh giá cao những quy định, chính sách mới quan trọng của dự thảo Luật; tuy còn có một số vấn đề cần phải tiếp tục nghiên cứu, làm rõ và hoàn thiện, nhất là về tính thống nhất với hệ thống pháp luật và tính khả thi của các chính sách, nhưng Ủy ban KH,CN&MT nhận thấy Hồ sơ dự án Luật BVMT (sửa đổi) của Chính phủ trình Quốc hội đã được chuẩn bị công phu, đầy đủ và đúng quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, đủ điều kiện trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến.